De Gentse auteur en doctorandus Philsan Osman baant niet alleen haar eigen weg, maar legt ook een pad voor wie na haar komt. Als doctoraatsstudente aan de Open Universiteit van Nederland onderzoekt ze hoe gemarginaliseerde groepen omgaan met klimaatverandering. Maar haar weg naar de academische wereld was allesbehalve vanzelfsprekend. Haar verhaal is er een van veerkracht, strijd én de grote kracht van gemeenschap.
De zoektocht naar onderwijs
Toen Philsan in 2007 als zestienjarige uit Somalië in België aankwam, droomde ze ervan om te studeren en onderzoek te doen. Maar haar diploma’s werden niet erkend. De deuren van de universiteit bleven gesloten. Ze volgde taallessen, probeerde via alternatieve wegen toegang te krijgen, maar zonder succes. Toch gaf ze niet op. Ze schreef zich in voor tweedekansonderwijs in Kortrijk, waar ze een harde strijd voerde om haar diploma te halen. Pas in 2014 kreeg ze de kans om aan de Universiteit Gent te studeren.
Maar opnieuw werd ze geconfronteerd met uitdagingen: de hoeveelheid leerstof, de taalbarrière en het gevoel van ondervertegenwoordiging maakten de eerste jaren aan de universiteit loodzwaar. Na twee jaar worstelen met communicatiewetenschappen en een uitputtend examenmoment, besloot ze te stoppen.
Haar zus weigerde zich daarbij neer te leggen. "We vinden een universiteitsopleiding die wél werkt voor jou," zei ze. En ze vond die: Afrikaanse Talen en Culturen. Dit bleek de reddingsboei die Philsan nodig had. Hier vond ze niet alleen kennis, maar ook een diep gevoel van verbondenheid. Met de steun van haar trajectbegeleider en haar familie zette ze door. "Het voelde alsof ik eindelijk op mijn plaats was, alsof ik niet meer tegen een muur vocht, maar met de stroom mee kon zwemmen."
Hier voelde Philsan zich verbonden met haar achtergrond en vond ze eindelijk een studie waarin ze zich thuis voelde. In 2024, na tien jaar studie, studeerde ze cum laude af, een overwinning die groter was dan cijfers en diploma's. "Dit diploma is niet alleen van mij. Het is van iedereen die in mij geloofde, die me hielp, die naast mij stond toen ik twijfelde."
Gemeenschap is wat mij op de been hield toen ik dreigde te vallen.
De kracht van gemeenschap
Philsan’s succes is niet alleen het resultaat van haar eigen doorzettingsvermogen, maar ook van de steun die ze kreeg van haar gemeenschap. Haar moeder, die van jongs af aan het belang van onderwijs en kennis benadrukte. Haar zussen en broers, die haar bleven motiveren en begeleiden. Haar vader, die ervoor zorgde dat de materiële mogelijkheden er waren, zodat zij zich op haar studies kon focussen.
Maar ook de bredere gemeenschap rond haar—vrienden, mentoren, en lotgenoten—die geloofden in haar potentieel, zelfs wanneer systemen dat niet deden. "Ik heb dit niet alleen gedaan," zegt ze zelf. "Zonder de mensen om mij heen, zonder de steun van mijn familie, had ik nooit zo ver kunnen komen. Gemeenschap is wat mij op de been hield toen ik dreigde te vallen."
Onderwijs en representatie
Ondanks haar successen werd Philsan niet meteen als expert erkend. Ze schreef een boek over ecofeminisme, maar werd vooral uitgenodigd om als "ervaringsdeskundige" te spreken. Pas toen ze begon aan haar doctoraat, veranderde dat. "Ik was geen andere persoon geworden, maar plots werd mijn stem serieuzer genomen. Enkel omdat ik de juiste titel had."
De academische wereld heeft een lange geschiedenis van kennis halen uit gemeenschappen zonder hen als experts te erkennen. Philsan weigert zich neer te leggen bij dat model. Haar onderzoek is participatief: haar respondenten zijn geen studieobjecten, maar mede-onderzoekers. "Als we willen begrijpen hoe gemarginaliseerde groepen omgaan met klimaatverandering, moeten we hen niet alleen bevragen, maar hen ook de macht geven om mee te beslissen over kennis.”
Haar doctoraat richt zich op hoe zwarte gemeenschappen in Nederland en België omgaan met klimaatverandering. Hoe verhouden zij zich tot het dominante klimaatdebat? Welke alternatieve strategieën ontwikkelen ze? "Klimaatverandering treft de zwaksten het eerst en het hardst. Maar hun stemmen, visies en methodes worden nauwelijks gehoord. Dat moet veranderen."
Als ik mijn pad effen, kunnen anderen na mij zichzelf zijn.
Een strijd voor de volgende generaties
Philsan heeft zich in haar academische parcours niet alleen ingezet voor zichzelf, maar ook voor de generaties na haar. Ze kreeg bijvoorbeeld vaak kritiek op haar schrijfstijl: te poëtisch, niet academisch genoeg. Maar ze weigerde zich aan te passen. "Als ik mijn pad effen, kunnen anderen na mij zichzelf zijn," zegt ze vastberaden.
"Als ik voor andere studenten wil betekenen wat sommige van mijn proffen voor mij hebben betekend, dan moet ik sommige dingen op mijn eigen manier aanpakken, zelfs als dat niet strookt met wat er van mij verwacht wordt," benadrukt ze. In haar academische carrière draagt ze deze visie actief uit: universiteiten moeten ruimte maken voor verschillende soorten mensen, achtergronden en manieren van omgaan met onderzoek. "Onderwijs zou niet over assimilatie moeten gaan, maar over het erkennen van diverse perspectieven."
Ze gelooft niet in het idee van individuele strijd. Voor haar was succes enkel mogelijk door de steun van haar familie en gemeenschap. Dat is ook de boodschap die ze wil meegeven aan andere vrouwen die met obstakels te maken krijgen: "Geef niet op. Vind mensen om samen de strijd te voeren. Jij hebt waarde, en die waarde is belangrijk."
Wanneer haar gevraagd wordt welke misvatting ze het liefst zou willen uitwissen over vrouwen met een migratieachtergrond, antwoordt ze zonder aarzelen: "Dat wij gered moeten worden. We hebben onze eigen kracht en onze eigen manieren om de wereld te navigeren. En dat doen we goed."
We hebben onze eigen kracht en onze eigen manieren om de wereld te navigeren. En dat doen we goed.
Een full-circle moment
Toen Philsan in 2024 eindelijk haar Belgische nationaliteit kreeg, kon ze eindelijk reizen en haar familie in Kenia bezoeken. Het was een symbolische afsluiting van een lange strijd. Enkele dagen later kreeg ze, daar in Kenia, op bezoek bij haar familie, het nieuws dat ze was afgestudeerd. Niet alleen was ze geslaagd, ze had het met onderscheiding gedaan. "Een full-circle moment," noemt ze het. Een bewijs dat doorzettingsvermogen en gemeenschapskracht alles mogelijk maken.
Als haar leven ooit een Netflix-documentaire zou krijgen, zou die "Lucky Charm" heten. Zo noemde haar vader haar, omdat ze, vanaf haar geboorte, geluk in zijn leven bracht. Maar haar verhaal bewijst dat geluk niets met toeval te maken heeft. "Het is het resultaat van hard werken, steun uit mijn gemeenschap en de vastberadenheid om mijn eigen pad te blijven volgen."
Bij Amal vzw geloven we in verhalen zoals dat van Philsan Osman. Niet omdat ze zeldzaam zijn, maar omdat ze té vaak onverteld blijven. Ze bewijzen dat samenleven in diversiteit niet alleen mogelijk is, maar sterker wordt als we het Amal samen doen. Samenleven in diversiteit gaat beter Amal samen. We zijn Amal Gent.
We zijn Amal Gent
Wil jij ook een verschil maken en bouwen aan een warmere, inclusieve samenleving? Word buddy en ondersteun iemand op zijn, haar of hun pad, of neem deel aan onze activiteiten en ervaar de kracht van verbinding.